مسجد رستم پاشا استانبول

مسجد رستم پاشا، از مقاصد گردشگری مهم و یکی از جاهای دیدنی استانبول محسوب می شود. این مسجد در قلب، بخش قدیمی شهر استانبول قرار گرفته است. این مسجد، توسط معمار سنان، از معماران مطرح دوره عثمانی طراحی شده است که به عنوان یکی از شاهکار های آن دوران در نظر گرفته می شود. رستم پاشا، وزیر بزرگ دوره عثمانی دستور ساخت این مسجد را داده است، به همین دلیل نام این مسجد رستم پاشا می باشد. ساخت این مسجد ۲ سال طول کشید و پس از مرگ او به صورت کامل ساخته شد. رستم پاشا، با وجود اینکه در مسائل مالی زبر دست و استاد بود و تجارت را در امپراتوری عثمانی گسترش داد، اما میل آشکار او به ثروت و قدرت، چهره خوبی از او بر جای نگذاشت. ما در این مقاله از هلدینگ هلی ویزا، قصد داریم مسجد رستم پاشا استانبول را به صورت کامل به شما معرفی کنیم. با ما همراه باشید.

مسجد رستم پاشا استانبول کجاست؟

این مسجد در محله شلوغ امینونو، مجاور خلیج شاخ طلایی قرار گرفته است. این مسجد در تاهتاکاله یکی از بنادر تجاری مهم در بخش قدیمی استانبول قرار دارد؛ شاید قرار گرفتن مسجد رستم پاشا در مرکز تجاری و پر رونق تاهتاکاله نشانه ای از میراث درخشان سیاست های تجاری و مالی رستم پاشا باشد. این مسجد درست در انتهای خیابان بلند و قدیمی استانبول یعنی اوزن کارسی، قرار گرفته و یادگاری از دوره بیزانس است. رستم پاشا، در ۴۰۰ متری مسجد جدید استانبول و در ۲۰۰ متری بازار مصری ها قرار دارد. این مسجد در فاصله بسیار کم و در حدود یک کیلومتری پل گالاتا و مسجد توپکاپی واقع شده است و شما می توانید با ۲۰ دقیقه پیاده روی خود را به آن برسانید. فاصله مسجد رستم پاشا تا فرودگاه گوکچن ۴۵ کیلومتر و تا فرودگاه آتاتورک ۲۳ کیلومتر است.

تاریخچه مسجد رستم پاشا استانبول

رستم پاشا در دوران جوانی در دهکده ای بوسنیایی به عنوان یک دامدار خوک شروع به کار کرد. اون از طریق سیستم دوشیرمه، جذب عثمانی شد؛ سیستمی که پسران جوان مسیحی برای خدمت به دولت و آموزش به دولت و ارتش عثمانی می پیوستند. رستم پاشا در قسطنطنیه تحصیل و به سرعت درجات ترقی را پیمود. او سرنوشت سیاسی خود را به وسیله ازدواج با مهر ماه سلطان، دختر سلطان سلیمان رقم زد. هر چند که او به عنوان وزیر اقتصاد عثمانی، برنامه های اقتصادی درخشانی را برای پیشرفت ارائه داد، وسواس پول و تمایلش به دسیسه های سیاسی، رویداد های تلخ و دردسر های بسیاری را ایجاد کرد. او نه تنها فرهنگ رشوه را به ساختار سیاسی عثمانی افزود؛ بلکه خودش نیز رشوه های کلانی دریافت کرد و ثروت عظیمی برای خود ساخت. هنگامی که رستم پاشا به عنوان وزیر اقتصاد وارد قصر شد، سلطان سلیمان در معرض پیری بود. او به همراه خرم سلطان و مهر ماه سلطان، قدرت و اداره امور را به دست گرفت. آن ها با دسیسه سعی کردند تا مصطفی پسر و ولیعهد سلطان سلیمان را حذف کنند. رستم پاشا با گفت و گو شاه را قانع کرد که پسرش قصد دسیسه دارد و به همین دلیل شاهزاده مصطفی اعدام شد و رستم پاشا به یکی از قدرتمند ترین مردان دولت عثمانی تبدیل شد. رستم پاشا، طولانی ترین دوران وزارت در زمان سلطنت سلیمان را برعهده داشت و به مدت ۱۴.۵ سال رئیس شورای امپراتوری عثمانی بود. رستم پاشا، شخصیتی جنجال بر انگیز داشت، به صورتیکه مجبور شد دوره ای پس از دست داشتن در اعدام شاهزاده مصطفی و بر انگیختن نفرت عمومی درباریان، از مقام خود استعفا بدهد، اما پس از ۳ سال با مداخله سبب اعدام جانشینش شد و مجددا به این مقام برگشت. رستم پاشا که در فضای عمومی تصویر خوبی از خود ارائه نداده بود، تلاش کرد تا با ایجاد خیریه های بزرگ و تعریف پروژه های عمومی، این تصویر را جبران کند. تعدادی کاروان سرا و مسجد نیز در شهر استانبول به نان رستم پاشا هستند؛ اما هیچ یک از نظر ثروت و عظمت معماری، نمی توانند با مسجد رستم پاشا رقابت کنند. این مسجد نوعی عذر خواهی سیاسی بود. او با وقف بخش بزرگی از ثروت خود و ارتباط با بزرگان اسلام، تلاش می کرد تا جایگاه خود را نزد مردم بهبود ببخشد. رستم پاشا، فردی دین دار بود که برای توجیه سیاست های خود و اطمینان از اینکه مردم او را درک می کنند، منافع دولت و منافع اسلام را مرتبط با هم نشان می داد. رستم پاشا، سال ها هزینه های زیادی را صرف خرید مغازه و ملک کرد. او برنامه ریزی کرده بود که مسجد از درآمد حاصل از این مغازه ها استفاده کند و با کمک این درآمد به فعالیت خود ادامه دهد و در صورت لزوم بازسازی شود. او قصد داشت به این صورت میراثی همیشگی از خود بر جا بگذارد.

معماری مسجد رستم پاشا استانبول

این مسجد پروژه ای تحت تاثیر ثروت شخصی، مذهب و دولت است. این پروژه تاکید بر اسلام سنی و دولت عثمانی دارد. این ارتباط توسط سلطان سلیمان در دولت و رستم پاشا به عنوان نماینده اسلام سنی گسترش پیدا کرد و آثار آن را می توان به خوبی در میراث آن دوران مشاهده کرد. مسجد رستم پاشا و تمام آنچه که رستم پاشا از ثروت شخصی خود در اختیار مردم قرار داده است، نشان دهنده مدیریت خوب او، علاقه اش برای به دست آوردن وفاداری مردم و پایبندی مذهبی اش است. رستم پاشا در دوران وزارت خود تاکید بسیاری بر تولید داخلی کاشی داشت و هر نوع تجارت خارجی را در این زمینه قطع کرد که این مسئله سبب پیشرفت یکی از مراکز تولید کاشی به نان ایزنیک در دوره عثمانی شد. نام این مرکز تولید کاشی از شهر ایزنیک که در غرب آناتولی قرار دارد وام گرفته شده است. ایزنیک نوعی کاشی تزئین شده است که از اواخر قرن پانزدهم تا پایان قرن هفدهم تولید می شد. در آن زمان مردم از کاشی های ایتالیایی برای پروژه ها و ساختمان های مختلف استفاده می کردند. رستم پاشا سعی کرد که این پول در اقتصاد و تولید داخل هزینه شود، به همین دلیل واردات از ایتالیا را محدود کرد. عجیب نیست که این صنعت کاشی و میراث اقتصادی در مسجد رستم پاشا مورد استفاده قرار گرفته است. کاشی کاری مسجد رستم پاشا، با فضای داخلی بسیار زیبا در همه جا به عنوان یک شاهکار معماری آن دوران شناخته می شود. کاشی هایی که در مسجد مورد استفاده قرار گرفته، نشان دهنده علاقه او به تولید ملی می باشد. کاشی های ایزنیک تمام فضای داخلی، ستوان ها، دیوار ها، منبر و محراب را پوشانده است. تزئینات داخلی این مسجد شهرتی جهانی دارد و آن را از سایر آثار معمار سنان متمایز می کند. به صورت معمول مساجدی که توسط معمار سنان ساخته می شد دارای ظاهری ظریف و کم ترین میزان تزئینات بود، اما مسجد رستم پاشا، از جهت استفاده از تزئینات، کمی از مقبره پادشاهان ترکیه ندارد. این مسجد به عنوان تحولی در سنت معماری عثمانی محسوب می شود؛ زیرا تقریبا تمامی دیوار های این مسجد به وسیله کاشی های پیچیده و زیبا پوشانده شده است که نمونه آن در دوران عثمانی وجود ندارد. حمایت رستم پاشا برای ساخت این مسجد، به علت ترمیم چهره عمومی و ویژگی های بد اخلاقی او بوده است. انتخاب مسجد به عنوان یک مکان مذهبی و تزئینات او نیز همین مسئله را نشان می دهد. محل انتخاب شده برای ساخت مسجد در تاهتاکاله، یک مرکز تجاری بسیار مهم، نشان دهنده سابقه او به عنوان مشاور ارشد اقتصادی می باشد. این مسجد در جزئیات، جنبه های مثبت و منفی یک مقام عثمانی پیچیده را به تصویر می کشد. نکته دیگری که در این مسجد نگاه ها را به خود جذب می کند، طرح هایی است که روی کاشی ها نقش شده اند. رستم پاشا حامی یکی از هنرمندان بزرگ دربار عثمانی به نام کارا میمی به عنوان مبتکر الگوی طراحی گل بود. رنگ های استفاده شده مانند قرمز و زیتونی در این الگو ها در هیچ یک از کاشی کاری های قرن شانزدهم یافت نمی شود. در رنگ آمیزی این کاشی ها از رنگ قرمزی استفاده شده است که مورد غبطه کاشی کاران آن دوران بود؛ زیرا ساختن رنگ هایی مثل آبی، زرد، سبز و سفید راحت بود، اما ساختن رنگ قرمز فوق العاده دشوار بود. نقش ها شامل مجموعه ای از نیلوفر های آبی فیروزه ای در کنار برگ های شبیه پر است. این مسجد با وجود کوچک بودن یکی از نفیس ترین مساجد عثمانی در استانبول محسوب می شود و شما از رنگ های زنده، طرح های هندسی یا گل دار کاشی های ایزنیک شگفت زده می شوید. بیش از ۲۳۰۰ قطعه کاشی ایزنیک در مسجد رستم پاشا استانبول به کار رفته است که در طی سال ها، بسیاری از آن ها سرقت شده است. سفالگری ایزنیک شیوه ای از دکوراسیون را گسترش داده اند که انواع تزئینات خلاقانه و سنتی را به نمایش می گذارد و این مسجد یادگاری از خلاقیت و ظرافت این سبک بومی عثمانی می باشد. اکثر درب های این مسجد دارای کنده کاری و منبت کاری است و تزئینات طلا کاری پیچیده ای نیز روی سقف و دیوار های آن وجود دارد. نکته مهم درباره کاشی های به کار رفته در این مسجد این است که این کاشی های برای اولین بار در کوره های ایزنیک ساخته شدند و حمایت رستم پاشا از این طرح ها سبب گسترش آن شد. مسجد رستم پاشا در استانبول پلانی هشت ضلعی دارد که اولین نمونه از کار های معمار سنان با همچین پلانی می باشد. این مسجد روی بلندی و سقف چند مغازه قدیمی ساخته شده است و با عبور از پله های مارپیچی می توانید به آن برسید. مسجد رستم پاشا دارای یک مناره و گنبد مرکزی است که به وسیله چهار و نیم گنبد حمایت می شود و ۷۴ پنجره در اطراف این گنبد ها قرار دارد. این گنبد ها و طاق ها به وسیله ستون های هشت ضلعی با نام پای فیل نگه داشته می شوند. این مسجد در آتش سوزی بزرگ سلب ۱۶۶۶ و زلزله سال ۱۷۷۶ بسیار آسیب دید اما پس از آن بازسازی شد. این مسجد در سال های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ نیز به مدت ۳ سال مرمت شد و سپس درب های آن بر روی بازدید کنندگان باز شد.

مسیر دسترسی به مسجد رستم پاشا استانبول

دسترسی به این مسجد به اندازه سایر اماکن تاریخی شهر استانبول راحت نیست. برای بازدید از این مسجد باید در ایستگاه تراموا امینونو پیاده شوید و از کنار مسجد جدید و ورودی بازار ادویه استانبول عبور کنید. زمانیکه به کافی شاپ ترکی مهمت افندی کوروکهوچی رسیدید به راست تغییر مسیر دهید. در انتهای خیابان اوزن کارسی یا لانگ مارکت، قدیمی ترین خیابان شهر استانبول، در سمت راست ورودی کوچکی به مسجد رستم پاشا دارد که برای رسیدن به آن باید از پله ها بالا بروید.

شرایط بازید از مسجد رستم پاشا استانبول

درب های این مسجد همه روزه از ساعت ۱۰ صبح تا ۶ عصر بر روی گردشگران باز است؛ اما در اوقات نماز به روی بازدید کنندگان بسته می شود. این مسجد نیز مانند سایر مساجد استانبول بلیط ورودی ندارد، اما از کمک های مالی استقبال می کند. تمامی بازدید کنندگان از مسجد اعم از مسلمان و غیر مسلمان، پیش از ورود به مسجد کفش های خود را در می آورند؛ این الزامی عملی است نه شرعی؛ زیرا نمازگزاران در زمان دعا زانو می زنند و با پیشانی خود فرش ها را لمس می کنند؛ در نتیجه دوست دارند فرش ها تمیز باشند. زمانیکه وارد مسجد می شوید، آرام صحبت کنید و چنانچه عکسی گرفتید فلش دوربین خود را خاموش کنید. امکان دارد که افرادی که زمان تعیین شده برای نماز را از دست داده اند، در زمان دیگری به مسجد مراجعه کنند. مودبانه در زمان عکاسی از افراد اجازه بگیرید. عکس گرفتن از مردم در زمان نماز مودبانه نیست. در مقابل نمازگزاران راه نروید و از پوشش مناسبی استفاده کنید.

جاهای دیدنی اطراف مسجد رستم پاشا استانبول

۱- مسجد جدید

مسجد جدید استانبول که به ینی جامی نیز معروف است در انتهای جنوبی پل گالاتا در منطقه امینونو قرار گرفته است. این مسجد برخلاف نام خود به ۳۵۰ سال قبل تعلق دارد. ساخت این مسجد به اواخر قرن شانزدهم و به دستور صفیه سلطان و به دست شاگرد معروف معمار سنان، داوود آقا شروع شد، اما به علت اختلاف به مدت نیم قرن ساخت آن متوقف شد و به تعویق افتاد. این مسجد در اواخر قرن هفدهم به دستور مادر سلطان محمد چهارم مجددا تکمیل و بازسازی شد و پس از آن به مسجد جدید والده سلطان شهرت یافت. این مسجد دارای ۶۶ گنبد و دو مناره ۵۲ متری است. فضای داخلی این مسجد مربعی به طول ۴۱ متر می باشد که با چهار ستون بزرگ مشخص می شود و گنبد اصلی آن ۱۷‌.۵ متر قطر و ۳۶ متر ارتفاع دارد. این گنبد توسط چهار و نیم گنبد حمایت می شود. مسجد جدید در فاصله ۴۰۰ متری مسجد رستم پاشا قرار دارد.

۲- بازار مصری ها

این بازار بنایی تاریخی و فرهنگی شامل ۸۵ مغازه است که پس از بازار بزرگ استانبول، به عنوان بزرگترین بازار استانبول شناخته می شود. این بازار به بازار جدید و بازار ادویه جات نیز شهرت دارد و در حقیقت بخشی از ساختمان مسجد جدید است. این بازار ساخته شده است تا درآمد حاصل از آن، صرف نگهداری و تعمیر مسجد شود. این بازار توسط معماری به نام کوجا قاسم آغا طراحی و توسط شخصی به نام مصطفی آقا ساخته شده است. این بازار در قسمت اروپایی شهر استانبول، در منطقه امینونو و محله فاتح قرار گرفته است. بازار مصری ها در سال ۱۶۶۰ تا ۱۶۶۵ و تقریبا همزمان با مرمت و بازسازی مسجد جدید ساخته شده است. این بازار از مالیات های گرفته شده از مردم ساکن ایالتی متعلق به عثمانی در کشور مصر، ساخته شده و به همین علت با این نام شناخته می شود. در ابتدای تاسیس این بازار از آن به عنوان ولیده کارسیسی یاد می‌ کردند. این بازار در گذشته محلی برای فروش گیاهان دارویی و عطاری ها بود اما به مرور زمان ادویه جات نیز به این بازار اضافه شدند. در دهه هفتاد به مرور تعداد مغازه های ادویه فروشی در این بازار کم شد و مغازه های فروش پوشاک، قصابی، فرش و خشکبار به این بازار اضافه شدند. امروزه می توانید در بازار مصری ها علاوه بر ادویه، محصولات متنوعی مثل خشکبار، خاویار، پنیر ترکی، آجیل، موم عسل، قهوه و چای را نیز تهیه کنید. این بازار در فاصله ۲۷۰ متری مسجد رستم پاشا قرار دارد.

۳- کاخ توپکاپی

این کار در بخش اروپایی استانبول و در نزدیکی امینونو قرار دارد. این کاخ به دریای مرمره و خلیج شاخ طلایی مشرف است و درست ۶ سال پس از فتح قسطنطنیه، پایتخت امپراتوری بیزانس در سال ۱۴۵۳ میلادی با دستور نخستین پادشاه عثمانی بنا نهاده شده است. این کاخ به دفعات بازسازی شده و میزبان ۳۰ پادشاه در طی ۴ قرن بوده است. در ابتدا ساکنان این کاخ بسیار کم بودند، اما در دوره هایی بین هزار تا چهار هزار نفر در این کاخ زندگی می کردند. کاخ توپکاپی همچون شهری درون شهر دیگری است که دروازه حریم خود را مشخص کرده است و تنها حرم سرای آن ۳۰۰ نفر جمعیت داشت. این کاخ دارای سه دروازه معروف است که هرچه به بخش های درونی تر مانند خزانه سلطنتی و حرم سرا نزدیک تر بودند، عبور و مرور افراد کم تری از آن امکان پذیر بود. این دروازه ها با نام های سلطنتی یا امپراتوری، سلام و سعادت شناخته می شدند. دروازه ها و قسمت های مختلف این کاخ تحت تاثیر معماری دوره های مختلف اسلام، اروپا و عثمانی است. این کاخ در زمان ساخت خود به عنوان کاخ جدید امپراتوری یا سرای عامره شناخته می شد، اما در قرن نوزدهم به کلمه ترکی طوپقاپو به معنای دروازه توپ ها تغییر نام داد. علت انتخاب این اسم نیز به نمایش گذاشتن توپ های جنگی در مقابل دروازه اصلی کاخ بود. کاخ توپکاپی در فاصله ۱.۸ کیلومتری مسجد رستم پاشا قرار گرفته است.

۴- کافی شاپ مهمت افندی

در زمان های گذشته دسترسی به دانه های روست شده قهوه وجود نداشت و بسیاری از مردم قهوه را در حالی که سبز بود تهیه می کردند. آن ها دانه های قهوه را در ظرف هایی فلزی و روی حرارت روست کرده و با آسیاب های دستی آن ها را آسیاب می کردند. مهمت افندی بنیانگذار فروش قهوه روست شده در شهر استانبول محسوب می شد‌. پدر او فروشگاه عطاری داشت و در کنار گیاهان دارویی و ادویه، دانه های قهوه سبز را نیز می فروخت. مهمت افندی پس از به پایان رساندن تحصیلات دانشگاه خود، برای کار پیش پدر برگشت. او در سال ۱۸۷۱ با به دست گرفتن فروشگاه، ایده خلاقانه خود را اجرا کرد. او دانه های سبز قهوه را روست و آسیاب می کرد و سپس آن ها را می فروخت. با این کار عطر قهوه در تمام بازار استانبول می پیچید و مردم برای خرید قهوه نزد او می آمدند. به مرور زمان شرکت مهمت افندی گسترش پیدا کرد و توسط خانواده او به حیاتش ادامه داد. با گسترش پیدا کردن این شرکت توسط پسران او، قهوه روست شده به صورت بسته بندی در اختیار مردم قرار گرفت که این کار در آن دوران بسیار جدید بود. پس از آن شرکت اقدام به تاسیس نمایندگی های متعدد در گوشه و کنار استانبول کرد که یکی از این شعبه ها در فاصله ۲۳۰ متری مسجد رستم پاشا قرار گرفته است.

کلام آخر

در این مقاله از هلدینگ هلی ویزا، با یکی از زیباترین مسجد های شهر استانبول یعنی مسجد رستم پاشا استانبول، آشنا شدید و پیش زمینه خوبی برای بازدید از آن پیدا کردید. همانطور که مطالعه کردید، این مسجد دارای کاشی کاری های بسیار زیبا و معماری فوق العاده ای است که هر گردشگری را شگفت زده می کند. این مسجد در طول تاریخ تحت تاثیر حوادث مختلفی قرار گرفته و بار ها مرمت و بازسازی شده است. این مسجد به دستور رستم پاشا و برای ترمیم وجه عمومی اش ساخته شده است. چنانچه به شهر زیبای استانبول سفر می کنید و علاقمند به هنر و معماری هستید، بازید از این مسجد به شدت توصیه می شود. امیدواریم مطالب بیان شده برای شما کاربران مفید واقع شده باشد.

سوالات متداول